اصول و شیوه های عطرسازی

پیش نیازهاي ورود به حرفۀ عطّاري

معمولاً، افراد در سنین 23 الی 27 سالگی، تصمیم میگیرند وارد این حرفه شوند. این تصمیم ، بسیار مهم است. چرا که آموزشهاي این حرفه سخت و طاقت فرسا می باشد . این آموزش آنقدر تخصصی است که در مشاغل دیگر، تقریباً هیچ کاربردي ندارد.

مطمئنّاً شناخت عطّاري خلّاق در حد پایه، در بخشهاي دیگري از قبیل خرید، فروش، تولید، تکنولوژي مصرف، کنترل کیفیت، تحقیقات، مدیریت عمومی و … میتواند مثمرثمر باشد. اما آشنایی با این علم، صرفاً در صنعت عطر یا در بخشِ کوچکی از صنایعی که از عطر استفاده می کنند، مانند صنایع آرایشی-بهداشتی، مفید است. مهارتهاي عطّاري که در این قبیل صنایع مفید هستند، طی نیم سال اول دروة آموزشِ عطّاري تعلیم داده میشوند. افرادي که بیشتر از این ادامه میدهند، میبایست مطمئن شوند که میخواهند به حرفۀ عطّاري و به خلق اثر جدید در آن بپردازند. در کل سوال این است: چه شرایطی لازم است که افراد بتوانند به این حرفه راه یابند؟ ذیلاً به برّرسی پاسخ این سوال خواهیم پرداخت.

پیش نیازهاي فیزیولوژیک

بدیهی است شامۀ تیز، اصلیترین پیشنیاز ورود به حرفۀ عطّاري به شمار میرود. اما علیرغم آنچه عامۀ مردم تصور میکنند، به شامۀ استثنایی نیازي نیست. مهارت در این حرفه، بیشتر با عمل مغز در خصوص ادراك بو مرتبط است تا خود ادراك.

انسانها، لزوماً به صورت یکنواخت، داراي شامۀ تیز یا ضعیف نیستند. برخی مواقع افراد به بعضی از بوها بسیار حساسند. در صورتی که بقیه را کمتر متوجه میشوند، یا اصلاً درك نمینمایند. فیزیولوژیستها این پدیده را ’’نابویایی بخشی‘‘ مینامند. عطّار نباید به این بیماري، آن هم از نوع حادش مبتلا باشد. هرچند از این بیماري، هیچکس کاملاً خلاصی ندارد. برخی از عطّاران ماهر، قادر به استشمام برخی از مواد مشخّص، در شکل خالص آن (غلیظ) نیستند. (معمولاً رایحه هاي مشک یا چوب که داراي وزن ملکولی بالایی هستند، جز این دسته از مواد قرار دارند.) اما ایشان تأثیرات این مواد را کاملاً میشناسند. پدیدة عجیب دیگري که براي فیزیولوژیستها آشنا میباشد اینکه آستانۀ بویاییِ یک ماده در مخلوطها، متفاوت از آستانۀ بویایی همان ماده به تنهایی است. (احتمالاً منظور نویسنده از آستانۀ بویایی، حداقل مقدار مادة خوشبو که میبایست بکار برده شود تا قابل استشمام باشد، است. )
حساسیت بویایی، در طول زمان نیز متغیر است. شاید این موضوع به تأثیرات هورمونی بستگی داشته باشد. عطّار خواهد فهمید حساسیت بویاییاش، در طول روز متفاوت است. لذا میبایست ساعت کاري خود را بر آن اساس تنظیم نماید.

برخی از مردم به درستی معتقدند عطّار نبایستی اهل دود باشد. این واقعیت که افراد داراي اعتیاد شدید به دود، حساسیت خود را به برخی از بوها از دست میدهند، حقیقت ی انکارناپذیر است.
علیرغم این، تعدادي از عطّاران بزرگ گذشته، اعتیاد شدیدي به سیگار داشته اند. برخی مدعی شده اند، به این منظور که عطّار، حس بویایی خود را در بالاترین سطح ممکن نگه دارد، می بایست از خوردن غذاهاي پرادویه خودداري کند. در این زمینه، تجربیات هر عطّار متفاوت است و خود میتواند تشخیص دهد چه خوردنیها و آشامیدنیهایی، تأثیر منفی بر عملکرد بویاییاش دارد.
ثابت شده حساسیت بویایی با بالا رفتن سن، زوال پیدا میکند و این کاهش، معمولاً بعد از 60 سالگی آشکار میگردد. معهذا تمامی عطّاران در این سن، بازنشسته نمیشوند. تعداد زیادي از ایشان، بعد از این سن و حتّی بعد از 70 سالگی نیز با موفّقیت به کار خود ادامه میدهند. همانگونه که قبلاً نیز بیان شد، حساسیت بالا به بو واجب است، ولی نیازي نیست شامه، استثنایی باشد.

توان تمیز، یعنی قابلیت تشخیص تغییرات اندك کیفیت رایحه ها، تا حدي قابل یادگیري است. تفاوتهاي ذاتی افراد نیز در اکتساب این مهارت موثّر است. ولی عطّار، در این زمینه میبایست سرآمد باشد. دانشجوي تازه وارد، بعد از مدتی قادر خواهد بود توان بالقوة خود را در این زمینه تشخیص دهد.
این موضوع در خصوص به خاطر سپردن رایحه نیز صادق است. چرا که این توانایی نیز اکتسابی و قابل آموختن میباشد. هرچند تفاوتهاي شخصی زیادي نیز وجود دارد. براي به یاد آوردن رایحه ها، مطمئنّاً توان ذهنی، بیشتر از اندام بویایی دخیل است. براي عطّار، حافظۀ بویایی قوي واجب میباشد. دانشجوي عطّاري که بعد از 6 الی 9 ماه آموزشِ تمام وقت، هنوز توان تشخیص 200 ماده اصلی را ندارد، میبایست به صورت جدی، در مورد ادامۀ راه خود بازنگري نماید.

پیشنیازهاي شخصیتی

عطّاران موفّق شخصیتهاي مختلفی داشته اند. اما وضعیت ذیل براي عطّار مطلوب میباشد:
1. صبر، پایداري و پشتکار که آفرینش اثر جدید به آن نیازمند است. همراه با جمعگرایی که روح تلاش گروهی موفّق به شمار میآید؛
2. اتّکا به زیباگرایی شخصی، پیگیري، تلاشِ خلّاقانه، حساسیت در قبال توقّعات مشتریان و مصرفکنندگان که داراي ذائقه ها و سلایق گوناگون میباشند؛
3. نُرم بالا و کمالگرایی که باعث میشود عطّار، عطرهایی با کیفیت استثنایی تولید کند. همراه با واقعگرایی که میبایست در میان محدودیتهاي موجود کار کرد. اشتیاق براي معروف شدن و موفّقیت نیز انگیزة بسیار مهمی میباشد.

این اشتیاق نباید باعث شود هم و غم عطّار، معطوف به موفّقیتهاي سهل الوصول شده یا باعث مأیوس شدن وي پس از شکستهاي پی در پی گردد. ناامیدي، بخشِ اجتنابناپذیرِ کار هر عطّار است و علّت آن ، نوع مدیریتی که در خصوص پروژههاي بزرگ اعمال میگردد. در این نوع مدیریت، همیشه، شرکت هاي عطّاري متعددي و در هر شرکت، عطّاران زیادي در پروژة ساخت عطر دخیل هستند. ولی در پایان، یک نفر برنده خواهد شد. احتمال برنده شدن فردي که از شکست ناامید نمی گردد، از همه بیشتر است.
انسانی که میخواهد نوع بشر را به اهداف بزرگ برساند، نباید وارد حرفۀ عطّاري گردد. موفّقیت در این حرفه، پاداشهاي مالی قابل توجه و در حلقۀ محدودي از حرفهايها، شهرت بر جاي میگذارد. اما این موفّقیت، از دیدگاه بشر ناچیز است.

براي فردي که هدفش حکمرانی بر مردم است، شغل عطّاري نمیتواند حرفۀ مناسبی قلمداد گردد. هرچند تصمیم عطّار در خصوص استفاده یا عدم استفاده از برخی مواد اولیه، ممکن است تأثیرات بسزایی بر تولیدکنندة آن بگذارد و عطّار موفّق در شرکت خود، یک قدرت تلقّی گردد.
انگیزة قوي و اصلی عطّار، اشتیاقی است که از لذّت انجام این کار به وجود میآید. رغبتی که از تمایل به کشف رایحه هاي دلچسب جدید حاصل میگردد. استراوینسکی 13 (سال 1942 ، صفحۀ 55 ) اشتیاق موصوف را اینگونه تعریف میکند:
’’نیاز طبیعی عطّار به اعتیاد متناوب اگر نه همیشگی.‘‘

عطّار میبایست لذّت آفرینش را درك کند. هرچند رسیدن به این لذّت، نیاز به تلاش و حتّی نبردي مجدانه دارد. این، باعث پایداري عطّار در مقابل شکستها میشود و دوایی علیه ناامیدي است که جز اصلی خلّاقیت به شمار میرود.

ادامه دارد …

ترجمه: آقای شریف عطار